[ ექიმებისთვის ] 
როგორც
პაროქსიზმული
მდგომარეობა ]
აფექტურ-რესპირატორული პაროქსიზმები, ან შეტევები (გულყრები), breath-holding spells, იგივე ჩაბჟირებები, წარმოადგენენ სუნთქვის გაჩერების უეცარ ეპიზოდებს, რომლებიც ხდება ჩასუნთქვის სიმაღლეზე, და შეუძლებელს ხდიან შემდგომ ამოსუნთქვას. ჩაბჟირება გვხვდება ხოლმე მცირე ან საშუალო ასაკის ბავშვებში ტირილის დროს. ბავშვის კანი ამ დროს ან ცისფრად შეიფერება, ან კი ფერმკრთალი ხდება, რის მიხედვისაც ანსხვავებენ ცისფერ და ფერმკრთალ აფექტურ-რესპირატორულ პაროქსიზმებს.
აფექტურ-რესპირატორულ პაროქსიზმებს თან ახლავს ცდომილი ნერვის ტონუსის მომატება (Stephenson, 1978; Huttenlocher, 1987). ფერმკრთალი პაროქსიზმების დროს ზოგჯერ გულისცემის შეფერხებებს აქვს ადგილი (ასისტოლია), ჩაბჟირებათა ორივე ტიპის დროს ხშირია პათოლოგიური ელექტროენცეფალოგრაფიული (ეეგ) სიმპტომატიკის არსებობა, (Maulsby, Kellaway, 1964; Ðàòíåð, 1985; Õàðèòîíîâ, 1990). შეტევები გვხვდება ახალშობილობის ასაკიდან 5-6 წლის ასაკამდე, თუმცა ყველაზე ხშირად ისინი გვხვდება 2-3 წლის ასაკამდე.
შეტევები შეიძლება იყოს როგორც იშვიათი (ერთჯერ რამოდენიმე თვეში), ასევე ხშირი, ბევრჯერ დღეში. სუნთქვის შეჩერების ხანგრძლივობა შეიძლება მერყეობდეს 1-2 წამიდან ათეულობით წამებამდე. ზოგიერთი ავტორების მონაცემებით (Emery, 1990), აფექტურ-რესპირატორული შეტევა შეიძლება გადაიზარდოს ეპილეფსიურ შეტევაში.
უშუალოდ აფექტურ-რესპირატორული შეტევის დროს დახმარების გაწევა ბავშვისთვის საჭირო არ არის. მხოლოდ გახანგრძლივებული შეტევის შემთხვევაში (5-10 წამზე უფრო დიდხანს) შეიძლება ზოგიერთი მოქმედებებით (ცივი წყლით შესხურება, ლოყებზე მსუბუქი შემოლაწუნება) ხელი შევუწყოთ სუნთქვის რეფლექტორულ აღდგენას. ეპილეფსიური გულყრის განვითარების შემთხვევაში საჭიროა მიმართვა ექიმისადმი.
ამჟამად სპეციალისტებს არ გააჩნიათ ერთიანი შეხედულება ასეთი შეტევების ბუნებაზე და საშიშროებაზე. ზოგიერთ ევროპელ და ამერიკელ სპეციალისტს მიაჩნია, რომ ჩაბჟირების შეტევები მხოლოდ ფსიქოგენურ შეტევებს წარმოადგენენ, და ხშირად ურჩევენ ექიმებს მათი მკურნალობა ჩაატარონ ან ფსიქოთერაპიული მეთოდებით, ან იშვიათად - ატროპინის პრეპარატის გამოყენებით (McWilliam, Stephenson, 1984), პარასიმპატიური ნერვული სისტემის ტონუსის შესამცირებლად. ასევე მიიჩნევენ შესაძლებლად რკინის პრეპარატების გამოყენებას (Mocan et al, 1999), ვიტამინ B6-ს (Abecasis, 1973) გამოყენებას, ანტიკონვულსანტების გამოყენების საჭიროებას კი უარყოფენ (Roddy, 1999). ისინი ასევე თვლიან, რომ ჩაბჟირებების გადაზრდა ეპილეფსიაში არ ხდება (Roddy, 1999), რომ ჩაბჟირებები არ საჭიროებენ არანაირ მკურნალობას, და რომ ისინი უვნებელად და უკვალოდ ქრებიან ასაკთან ერთად. მაგრამ ბევრი სხვა სპეციალისტი თვლის, რომ ჩაბჟირებების გადაზრდა ეპილეფსიურ გულყრებში (Ðàòíåð, 1985; Õàðèòîíîâ, 1990; Emery, 1990; Kuhle et al, 2003; Stephenson et al, 2004; Horrocks et al, 2005), და ეპილეფსიურ სტატუსშიც კი შესაძლებელია , (Emery, 1990; Nirale, Bharucha, 1991; Moorjani et al, 1995), და მიიჩნევს საჭიროდ და ეფექტურად ანტიეპილეფსიური პრეპარატების დანიშვნას (Ðàòíåð, 1985; Õàðèòîíîâ, 1990; Silbert, Gibbay, 1992).
ზოგიერთი ავტორი გვაუწყებს გულის ხანგრძლივი გაჩერებების სესახებ ჩაბჟირებების დროს (Taiwo, Hamilton, 1993). არსებობს სიკვდილის დადასტურებული შემთხვევების აღწერა ჩაბჟირებების გამო, რაც ძირითადათ უკავშირდება სასუნთქი გზების ასპირაციას შეტევების დროს (Paulson, 1963; Southall et al, 1987; 1990). არსებობს მონაცემები ასეთ ბავშვებში ძილში სასუნთქი გზების ობსტრუქციის უფრო ხშირ განვითარებაზე (Kahn et al, 1990). ზოგიერთი ავტორი აღნიშნავს, რომ მოზარდებს და ზრდასრულ ადამიანებს, რომლებსაც ბავშვობაში ჰქონდათ ჩაბჟირებები, უფრო ხშირად (18% შემთხვევაში)უვითარდებათ სინკოპალური (გულის წასვლის) ეპიზოდები (DiMario, 2001). მიუხედავად ამისა, ევროპელი და ამერიკელი სპეციალისტების უმეტესობას ჩაბჟირებები მაინც უვნებელ მოვლენად მიაჩნიათ, და თვლიან, რომ ისინი თავისით, მკურნალობის გარეშე გადიან, და რაიმე ზიანს ბავშვს არ აყენებენ.
ზოგიერთი უცხოელი სპეციალისტი ჩაბჟირებებს ანემიასთან აკავშირებს (Hollowach, Thurson, 1963; Mocan et al, 1999), მაგრამ ბევრი სხვა ავტორი ამ კავშირს არ ადასტურებს (Maulsby, Kellaway, 1964; Laxdal et al, 1969).
ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ჩაბჟირებები არ შეიძლება მხოლოდ ფსიქოგენური ფენომენი იყოს: ამის წინააღმდეგ მეტყველებს თუნდაც ეეგ-ზე ხშირი პათოლოგიური ცვლილებები, და ასევე ასისტოლიის ეპიზოდების შესაძლებლობა. ზოგიერთ სხვა სპეციალისტთა მოსაზრებები ასევე გარკვეულ ეჭვს იწვევს. ასე, მაგალითად, აფექტურ-რესპირატორული პაროქსიზმების და ანემიის კავშირი, გამომდინარე ჩვენი მრავალწლიანი კლინიკური დაკვირვებებიდან, ფრიად საეჭვოა. ყოველ შემთხვევაში, ის შესაძლებელია, ალბათ, აზიისა და აფრიკის უღარიბესი ქვეყნებისთვის, მაგრამ ნაკლებად შესაძლებელია ისეთი ქვეყნებისთვის, სადაც შიმშილის პრობლემა არ ატარებს კატასტროფულ ხასიათს, და სადაც საბავშვო კვება მეტ-ნაკლებად დაბალანსებულია.
ძირითადათ ფსიქოთერაპიის საყოველთაო გამოყენებით აფექტურ-რესპირატორული შეტევების მკურნალობა საკმაოდ ძნელია და პრაქტიკულად შეუძლებელია, თუ გავითვალისწინებთ ჩვენ ქვეყანაში რეალურად არსებულ კლინიკურ და ამბულატორულ პირობებს. ასევე ძნელია წარმოვიდგინოთ, როგორ შეიძლება ფსიქოთერაპიული სეანსები ჩაუტარდეს, ვთქვათ, ერთი ან ორი თვის ასაკის ჩვილ ბავშვს. მიუხედავად ამისა, ზოგიერთ შემთხვევაში ფსიქოტერაპიული ზემოქმედება შესაძლებელია და სასარგებლოა შედარებით უფროსი ასაკის ბავშვებზე და მათ მშობლებზე.
ჩაბჟირებების მკურნალობა ვიტამინებით, მათ შორის Â-ჯგუფის ვიტამინებით ყოველგვარ აზრს არის მოკლებული, თუ, რა თქმა უნდა, საქმე არ გვაქვს ავიტამინოიზის ან ჰიპოვიტამონოზის აშკარა შემთხვევასთან, რაც დღევანდელ პირობებში დიდ იშვიათობას წარმოადგენს. ასევე ცალსახად აზრს არის მოკლებული საკვები დანამატების და არასერტიფიცირებული სამკურნალო საშუალებების გამოყენება, რაც ხშირად შარლატანობასთან არის დაკავშირებული და ზოგჯერ საკმაოდ სახიფათოცაა.
ასევე არსებობს მონაცემები ნოოტროპული პრეპარატების ეფექტურობის თაობაზე ჩაბჟირებების მკურნალობისთვის (Donma, 1998).
ჩვენი დაკვირვებების და კლინიკური გამოცდილების თანახმად, აფექტურ-რესპირატორულ პაროქსიზმებს იმ შემთხვევაში, თუ არ იქნა ჩატარებული მათი მკურნალობა ანტიეპილეფსიური საშუალებებით, შეუძლიათ შემდგომში გამოიწვიონ როგორც ეპილეფსია (Ðàòíåð, 1985; Õàðèòîíîâ, 1990), ისევე ბრონქული ასთმა (×åëèäçå è äð., 2006). და მართლაც, აფექტურ-რესპირატორული პაროქსიზმები თავისი მექანიზმით გარკვეულწილად გვანან ასთმურ შეტევას. ორივე შემთხვევაში დაავადებების აღმოცენებაში დიდ როლს თამაშობენ ნეიროგენული მექანიზმები (Ðàòíåð, 1985; Õàðèòîíîâ, 1990; GINA, 2004; Groneberg et al., 2004), ორივე დაავადება თავისი კლინიკური სურათის მიხედვით პაროქსიზმულ ხასიათს ატარებს (Ðàòíåð, 1985; Õàðèòîíîâ, 1990; Canadian asthma consensus report, 1999; Kuhle et al, 2003), და ორივე შემთხვევაში სახეზეა ცთომილი ნერვის მომატებული ტონუსი (Stephenson, 1978; Huttenlocher, 1987; GINA, 2004). ასევე ორივე შემთხვევაში გაძნელებულია ან დროებით შეუძლებელია ამოსუნთქვა (Mathow, 1981, Ðàòíåð, 1985; Õàðèòîíîâ, 1990), და ორივე შემთხვევაში უარყოფითი ემოციები და ღრმა ხშირი სუნთქვა (ჰიპერვენტილაცია) ხელს უწყობენ შეტევას (Ðàòíåð, 1985; Õàðèòîíîâ, 1990; Miller, Wood, 2003; GINA, 2004).
გარკვეულ წილად, აფექტურ-რესპირატორული შეტევევი შეიძლება ჩაითვალოს ბრონქულ ასთმასა და ეპილეფსიურ გულყრათა შორის შუალედურ, ზოგჯერ კი - გარდამავალ მდგომარეობად. თავად მათი არსებობა სავარაუდოთ დაკავშირებულია ცენტრალური ნერვული სისტემის ადვილ აგზნებადობასთან ბავშვთა ასაკში, და ასევე აგზნების პროცესების ნაკლებ დიფერენციასთან ცენტრალური ნერვული სისტემების სხვადასხვა ნაწილებში.
გამომდინარე ჩვენი კლინიკური გამოცდილებიდან, ჩაბჟირებების ეფექტური მკურნალობა შესაძლებელია ფენობარბიტალით (ლუმინალით), რომელიც სასურველია ინიშნებოდეს ფხვნილის სახით, კალციუმის გლუკონატთან ერთად (0,2 მგ), რადგან ფენობარბიტალი ხელს უწყობს კალციუმის მარილების გადინებას ორგანიზმიდან. მკურნალობის ხანგრძლივობა ჩვეულებრივ 2-3 თვეს შეადგენს, იშვიათ შემთხვევაში - 6-8 თვემდე. ასევე შეიძლება ფენობარბიტალის მაგივრად დიფენინის ან სხვა ანტიკონვულსანტის ხანგრძლივი გამოყენება, ან კიდევ სხვადასხვა ტრანკვილიზატორების გამოყენება (სიბაზონი, ნოზეპამი და ა.შ.), მაგრამ ტრანკვილიზატორების გამოყენება უმეტეს შემთხვევაში შეიძლება არაუმეტეს 2-3 თვისა. ასევე შეიძლება ვალპროის მჟავის და მისი მარილების (დეპაკინი) გამოყენება. გამოიყენება კარბამაზეპინიც, მაგრამ მისი გამოყენება 1 წლის ასაკამდე რეკომენდირებული არ არის. იშვიათ შემთხვევაში დღის წესრიგში შეიზლება დადგეს სხვა ანტიკონვულსანტების გამოყენებაც.
სამკურნალო პრეპარატების დანიშვნის დროს აუცილებებია ასაკისთვის დამახასიათებელი დოზირების მკაცრი დაცვა. ერთი კვირის განმავლობაში ეფექტის არარსებობის შემთხვევაში აუცილებელია გადასვლა სხვა სამკურნალო სქემაზე.
ჩვენ ვთვლით, რომ ანტიეპილეფსიური საშუალებების ეფექტის უარყოფა ევროპელი და ამერიკელი ექიმების მიერ არ არის დაფუძნებული მტკიცებულებათა მედიცინის საუძვლებზე, რადგან არ არსებობს არცერთი რანდომიზირებული კლინიკური კვლევა, რომელიც ასაბუთებს ატკიკონვულსანტების არაეფექტურობას ჩბბჟირებების პრევენციისთვის. უფრო მეტიც, არ არსებობს საერთოდ რაიმე მონაცემები, გარდა ჩვენს მიერ ზემოთ მოყვანილისა. არის მხოლოდ სახელმძღვანელოთა ავტორების (Roddy, 1999, მაგალითად), სტატიების და მიმოხილვითი ნაშრომების ავტორების გამოთქმები ამის თაობაზე, რომლებიც არ არიან დადასტურებული არანაირი გამოკვლევების მასალებით. და სანამ ასეთი მასალები არ არსებობს, ექიმებს შეუძლიათ დაეყრდნონ როგორც სხვა მონაცემებს, ისე საკუთარ კლინიკურ გამოცდილებას.
ზოგიერთი ექიმი დამატებითი საშუალებების სახით იყენებს მაგნიუმის პრეპარატებს (მაგალითად, მაგნე-Â6 და სხვა), და ასევე ვასოაქტიურ პრეპარატებს: კავინტონს, სერმიონს და ა.შ. ასევე დამხმარე საშუალებებად გამოიყენება ნოოტროპული პრეპარატები: ფენიბუტი (ნოოფენი), პირაცეტამი (ნოოტროპილი), და ა.შ. იოლ შემთხვევებში ფენიბუტი შეიძლება ერთად-ერთი სამკურნალო პრეპარატიც იყოს. მომატებული ქალაშიდა წნევის შემთხვევაში ნაჩვენებია ტრიამპურის ან სხვა შარდმდენი საშუალებების გამიყენება.
აუცილებელია პაციენტ ბავშვებში გამოირიცხოს ჰელმინტების (ჭიების) არსებობა, და მათი აღმოჩენის შემთხვევაში ჩატარდეს სათანადო მკურნალობა, შესაბამისი პრეპარატების გამოყენებით (მებენდაზოლი, ვერმოქსი და ა.შ.); წინააღმდეგ შემთხვევაში თავად აფექტურ-რესპირატორული შეტევების მკურნალობა უეფექტო იქნება. ასევე საჭიროა ასეთ ბავშვებს რეგულარულად ჩაუტარდეს სათანადო ჰიგიენური ღონისძიებები: საცვლების და თეთრეულის ყოველდღიური გაუთავება ცხელი უთოთი (განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს ნაკეცებს და ნაკერებს), რათა განადგურდეს ჭიების კვერცხები. აუცილებელია ბავშვის ჩაბანვა წინიდან უკანალისკენ, ფრჩხილების ყოველდღიური წმენდა ამ მიზნისთვის სპეციალურად გამოყოფილი ჯაგრისით, პირადი ჰიგიენის წესების მკაცრი დაცვა ბავშვის და მისი ზედამხედველების მიერ. ასევე სასურველია, რომ ჭიების საწინააღმდეგო საშუალებები მიიღონ ოჯახის უფროს წევრებმაც, და ასევე საჭიროა ჰელმინტებზე შემოწმდენ ოჯახში მცხოვრები შინაური ცხოველები, რომლებსაც საჭიროების შემთხვევაში ასევე უნდა ჩაუტარდეს სათანადო მკურნალობა.
აფექტურ-რესპირატორული პაროქსიზმების მკურნალობა აუცილებლად უნდა ტარდებოდეს ბავშვთა ნევროლოგის ან პედიატრის მეთვალყურეობის ქვეშ, რადგან თავიდან იქნას აცილებული შესაძლებელი წამლისმიერი გვერდითი მოვლენები. ანტიეპილეფსიური პრეპარატების დანიშვნის შემთხვევაში საჭიროა სისხლის საერთო ანალიზის და ღვიძლის ფუნქციური მდგომარეობის ამსახველი სისხლის ბიოქიმიური ანალიზის ჩატარება ღვიძლის ფერმენტების აქტივობაზე.
ციტირებული ლიტერატურა:
Ðàòíåð À.Þ. Ðîäîâûå ïîâðåæäåíèÿ íåðâíîé ñèñòåìû. Èçä. Êàçàíñêîãî Óíèâåðñèòåòà, 1985.
Õàðèòîíîâ Ð.À., Ðÿáèíèí Ì.Â., Êåëüèí Ë.Ë. Àôôåêòèâíî-ðåñïèðàòîðíûå ïðèñòóïû (êëèíèêà, ïàòîãåíåç è ðåàáèëèòàöèÿ). Æóðí. íåâðîïàòîë. è ïñèõèàòð. èì. Êîðñàêîâà, 1990, ¹ 6, ñ. 5-10.
Øàíüêî Ã.Ã. Ðåñïèðàòîðíûå àôôåêòèâíûå ïàðîêñèçìû. Â êí.: Ýíöèêëîïåäèÿ äåòñêîãî íåâðîëîãà. Ìèíñê, “Áåëàðóñêàÿ Ýíöûêëàïåäûÿ”, 1993, ñ. 405-406.
×åëèäçå Ò, ×àïè÷àäçå Ç, Ëîìèà Ì. Àôôåêòèâíî-ðåñïèðàòîðíûå ïàðîêñèçìû â àíàìíåçå äåòåé, áîëüíûõ áðîíõèàëüíîé àñòìîé. Àëëåðãîëîãèÿ è èììóíîëîãèÿ, 2006, 7(5): 610-611.
Abecasis MK. Breath-holding spells and vitamin B6. Dev Med Child Neurol. 1973 Aug;15(4):541.
Canadian asthma consensus report. CMAJ 1999; 161 (11Suppl): S1-S5.
DiMario FJ. Prospective study of children with cyanotic and pallid breath-holding spells. Pediatrics 2001;107;265-269.
Donma MM. Clinical efficacy of piracetam in treatment of breath-holding spells. Pediatr Neurol 1998; 18(1):41-45.
Emery ES. Status epilepticus secondary to breath-holding and pallid syncopal spells. Neurology 1990; 40(5):859.
Global Initiative for Asthma. Global strategy for asthma management and prevention. National Institutes of Health, NHLBI/WHO workshop report, update 2004.
Groneberg DA, Quarcoo D, Frossard N, Fischer A. Neurogenic mechanisms in bronchial inflammatory diseases. Allergy, 2004; 59(11): 1139-1152.
Hollowach J, Thurston DL. Breath-holding spells and anemia. N Eng J Med 1963; 268:21-23.
Horrocks IA, Nechay A, Stephenson JB, Zuberi SM. Anoxic-epileptic seizures: observational study of epileptic seizures induced by syncopes. Arch Dis Child 2005; 90(12):1283-1287.
Huttenlocher PR. The nervous system. In: Behrman R, Vaughan VC, eds. Nelson textbook of pediatrics. WB Saunders Company, Harcourt Brace Jovanovich, Inc, Philadelphia, London, Toronto, Montreal, Sydney, Tokyo, 1987.
Kahn A, Rebuffat E, Sottiaux M, Muller MF, Bochner A, Grosswasser J. Brief airway obstructions during sleep in infants with breath-holding spells. J Pediatr. 1990; 117(2 Pt 1):188-193.
Kuhle S, Tiefenthaler M, Seidl R, Hauser E. Prolonged generalized epileptic seizures triggered by breath-holding spells. Pediatr Neurol 2000; 23(3): 271-273.
Laxdal T, Gomes MR, Reiher J. Cyanotic and pallid syncopal attacks in children (breath-holding spells). Dev Med Child Neurol 1969; 11(6): 755-763.
Mathow E. New classification of bronchial asthma. Allergol Immunopath.1981; 9(3):241-256.
Maulsby R, Kellaway P. Transient hypoxic crises in children In: Kellaway P, Petersen I, eds. Neurological and electroencephalographic correlative studies in infancy. New York: Grune and Stratton, 1964.
Moorjani BI, Rothner D, Kotagal P. Breath-holding spells and prolonged seizures. Ann Neurol 1995; 38:512.
Nirale S, Bharucha NE. Breath-holding spells and status epilepticus. Neurology 1991; 41:159.
McWilliam RC, Stephenson JBP. Atropine treatment of reflex anoxic seizures. Arch Dis Child 1984; 59(5): 473-475.
Miller BD, Wood BL. Emotions and family factors in childhood asthma: psychobiologic mechanisms and pathways of effect. In: Brown ES. ed. Asthma: Social and psychological factors and psychosomatic syndromes. Adv Psychosom Med. Basel, Karger, 2003, vol. 24, pp. 131-160.
Mocan H, Yildiran A, Orhan F, Erduran E. Breath holding spells in 91 children and response to treatment with iron. Arch Dis Child 1999; 81: 261-262.
Paulson G. Breatli holding spells: a fatal case. Dev Med Child Neurol 1963; 5: 246.
Roddy SM. Breath-holding spells and reflex anoxic seizures. In: Pediatric Neurology. Principles and Practice. Swaiman KF, Ashwall S, eds. Mosby, a Harcouth Health Sciences Company. St. Louis, baltimore, Boston, etc., 1999.
Silbert PL, Gubbay SS. Familial cyanotic breath-holding spells. J Paediatr Child Health 1992; 28(3): 254-256.
Southall DP, Stebbens V, Shinebourne EA. Sudden and unexpected death between 1 and 5 years. Arch Dis Child 1987; 62:700.
Southall DP, Samuels MR, Talben DG. Recurrent cyanotic episodes with severe arterial hypoxaemia and intrapulmonary shunting: a mechanism for sudden death. Arch Dis Child 1990; 65:953.
Stephenson JB. Reflex anoxic seizures: (“white breath-holding”): nonepileptic vagal attacks. Arch Dis Child 1978; 53:193-200.
Stephenson J, Breningstall G, Steer C, Kirkpatrick M, Horrocks I, Nechay A, Zuberi S. Anoxic-epileptic seizures: home video recordings of epileptic seizures induced by syncopes. Epileptic Disord 2004; 6(1):15-19.
Taiwo B, Hamilton AH. Cardiac arrest: a rare complication of pallid syncope? Postgrad Med J 1993; 69:738.
, თუ გაქვთ შეკითხვები და წინადადებები ამ ვებ-საიტის თაობაზე .